 |
| 'Που βαδίζεις ΑΚΕΛ; Το 1950 ψηφίζεις για Ένωση, το 2004 για Διχοτόμηση'. Πανό από τις διαδηλώσεις των Τουρκοκυπρίων υπέρ του σχεδίου Ανάν, 2004. |
Αυτό το κείμενο δεν γράφτηκε για να συνεισφέρει στη συζήτηση γύρω από την υποτιθέμενη ανάγκη αλλαγής του ΑΚΕΛ, που άρχισε μετά την αποτυχία του κόμματος στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Mια τέτοια συζήτηση ίσως να είχε κάποιο νόημα πριν καμιά δεκαριά χρόνια, όταν η σαθρότητα του κόμματος βρισκόταν καθημερινά σε δημόσια θέα, με τα πρωτοκλασάτα στελέχη του κόμματος να βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας. Αφέθηκε να γραφτεί μετά τις βουλευτικές εκλογές μόνο και μόνο για να μην ταπελωθεί ως αντι-ακελική προπαγάνδα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Με ένα σημαντικό κομμάτι του αριστερού εξωκοινοβουλευτικού χώρου να υποστηρίζει συστηματικά το ΑΚΕΛ τα τελευταία 10 (και βάλε) χρόνια, υιοθετώντας τόσο μια προσέγγιση δύο μέτρων και δύο σταθμών όσο και μια τακτική υπερπροστασίας του κόμματος, οι αριστερές κριτικές του ΑΚΕΛ έχουν καταλήξει πλέον είδος προς εξαφάνιση. Η αρχική ιδέα ήταν να ακολουθηθεί μια θεωρητική προσέγγιση. Βλέποντας ξανά τα γεγονότα, θεώρησα μια τέτοια προσέγγιση άσκοπο κόπο και χαμένο χρόνο - το τι χρειάζεται σε αυτό το σημείο είναι πρώτα απ’ όλα μια καταγραφή και επαναφορά των γεγονότων μακριά από τις ρητορικές περί 'υπεύθυνων στάσεων', 'κόμματος της Αριστεράς', 'μεμονωμένων λανθασμένων αποφάσεων' και γενικότερα της ευρύτερης μυθολογίας που αναπτύχθηκε και αναπαράγεται καθημερινά γύρω από το κόμμα, σε έναν τόπο όπου οι λέξεις έχουν φαίνεται χάσει πλέον το νόημα τους και η πολιτική μνήμη διατηρείται μόνο μεταξύ εκλογικών αναμετρήσεων.
1. Ένα Διεφθαρμένο Πολιτικό Κόμμα
Η προσπάθεια παρουσίασης του ΑΚΕΛ σαν το αντίβαρο στη διάχυτη διαφθορά που χαρακτηρίζει την Κύπρο μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει σε όσες και όσους έχουν τουλάχιστον στοιχειώδη πολιτική μνήμη. Σκάνδαλα που εμπλέκουν το ΑΚΕΛ υπήρξαν πολλά. Έτσι περιεκτικά μπορούμε να αναφέρουμε εδώ το σκάνδαλο Ocean Tankers [1], το σκάνδαλο Δρομολαξιάς [2], καθώς και το σκάνδαλο Focus, όπου χρηματοδοτήθηκαν τόσο το ΑΚΕΛ όσο και ο ΔΗΣΥ από τον Ανδρέα Βγενόπουλο [3]. Εντάξει, ήταν και το σκάνδαλο της Λίμνης Πόλης Χρυσοχούς, όπου η τότε κυβέρνηση διευκόλυνε την δημιουργία γηπέδων γκολφ στην περιοχή, με τον Δημήτρη Χριστόφια να εγκαινιάζει προσωπικά το 2013 το έργο του Σιακόλα “Cyprus Limni Resort” παρά την αναμενόμενη οικολογική καταστροφή [4, 5].
Άλλες περιπτώσεις διαφθοράς ήταν το σκάνδαλο με το e-mail ρουσφετιών του ΑΚΕΛ το οποίο στάλθηκε κατά λάθος στα Μ.Μ.Ε. [6] και το τραγελαφικό σκάνδαλο με τα εμφυτεύματα δοντιών του τότε βοηθού γενικού εισαγγελέα Άκη Παπασάββα [7]. Το σκάνδαλο των Golden Passports είναι φυσικά το τελευταίο σκάνδαλο όπου εμπλέκεται το ΑΚΕΛ, μέσω του πρώην βουλευτή του κόμματος Χριστάκη Τζιοβάνη [8]. Καλό είναι να θυμηθούμε όμως ότι ο κ. Τζιοβάνη, ο οποίος είναι developer, εκλέχθηκε με το κατά τα άλλα αριστερό κόμμα της Κύπρου και πως οι αναπτύξεις του ομίλου του γίνονταν και συνεχίζουν να γίνονται παράνομα και παράτυπα, σε περιοχές Natura 2000 [9]. Έτσι για να θυμόμαστε και την 'οικολογική' πολιτική του ΑΚΕΛ.
2. Η Μεταναστευτική Πολιτική της Κυβέρνησης Χριστόφια
Το 2009 η δήμαρχος Λευκωσίας Ελένη Μαύρου δήλωσε πως το αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες εμποδίζει την ανάπτυξη της πόλης, πριν από περιδιάβαση μαζί με τον αρχηγό αστυνομίας στην εντός των τειχών Λευκωσία [10]. Περίπου δέκα μέρες μετά πραγματοποιήθηκε επιχείριση “σκούπα” κατά των μεταναστών της παλιάς πόλης, κατά τη διάρκεια της οποίας η εντός των τειχών Λευκωσία περικυκλώθηκε από δυνάμεις της αστυνομίας, η οποία εισέβαλε σε σπίτια μεταναστών, συλλαμβάνοντας 120 ανθρώπους για εξακρίβωση στοιχείων, συμπεριλαμβανομένου μιας μητέρας με τα δύο ανήλικα παιδιά της, καθώς επίσης και μίας εγκύου [11]. Παρ’ όλες τις αντιδράσεις η επιχείρηση υποστηρίχθηκε από τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης Λουκά Λουκά, ενώ η Δήμαρχος της πόλης Ελένη Μαύρου δήλωσε πως τα προβλήματα της περιοχής δεν λύνονται με περιστασιακές επιχειρήσεις και πως «το αίσθημα φόβου μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη συνεχή και εμφανή παρουσία της αστυνομίας και ειδικά με τις πεζές περιπολίες» [11].
Οι μόνιμες περιπολίες αστυνομικών στην παλιά πόλη της Λευκωσίας ξεκίνησαν επί προεδρίας Δημήτρη Χριστόφια και Δημαρχίας Ελένης Μαύρου, μέσα στους τελευταίους μήνες του 2009 και χαιρετίστηκαν από την Ελένη Μαύρου [12], η οποία δήλωσε πως είναι «ενθαρρυντικά και κάποια άλλα μέτρα που υποσχέθηκαν ότι θα παίρνουν ο ΟΠΕ (Ουλαμός Προλήψεως Εγκλημάτων) και ο σταθμός της Πύλης Πάφου, όπως και το γεγονός ότι βρίσκονται σε συνεννόηση με το Υπουργείο Εσωτερικών για το θέμα της παράνομης μετανάστευσης» [12]. Ενδεικτικές ήταν οι απελάσεις Κούρδων αιτητών ασύλου στην Συρία το 2010 [51], καθώς και η εκδικητική απέλαση Παλαιστινίων αιτητών ασύλου [52] μετά από επεισόδια έξω από το Γραφείο Κοινωνικής Ευημερίας της Λάρνακας λόγο μη καταβολής των επιδομάτων που δικαιούνταν για τα παιδιά τους [53], με τον τότε Υπουργό Εσωτερικών Νεοκλή Συλικιώτη να ανακοινώνει ότι θα απελαθούν όσοι ενήλικες Παλαιστίνιοι είχαν εμπλοκή στα επεισόδια [51]. Η περίοδος χαρακτηρίστηκε, όπως και οι προηγούμενες, από άθλιες συνθήκες εργασίας, παράνομες απελάσεις, εξευτελισμό μεταναστριών και αιτητών ασύλου, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακραίες μορφές οικονομικής εκμετάλλευσης ξένων εργαζομένων, με την Κυπριακή Δημοκρατία να εκτίθεται παγκόσμια [13].
3. Η Εμπορευματοποίηση της Εντός των Τειχών Λευκωσίας
Με την Ελένη Μαύρου δήμαρχο της πόλης και τον Δημήτρη Χριστόφια πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, η περίοδος 2008-2011 αναμενόταν ενδιαφέρον για την παλιά πόλη της Λευκωσίας. Παρόλα αυτά, η περίοδος χαρακτηρίστηκε από την συνειδητή προσπάθεια εμπορευματοποίησης της περιοχής, βάζοντας τις βάσεις για το gentrification το οποίο ακολούθησε κατά τη διάρκεια της θητείας του Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη. Είναι σε αυτή την περίοδο που εγκρίνονται τα σχέδια για το Νέο Δημαρχείο και την ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας [14], με την λογική προσέλκυσης νέων δυναμικών επενδύσεων στην παλιά πόλη [15] - το άνοιγμα της «Εμπορικής Στοάς Λευκωσίας», η οποία λειτουργούσε παράνομα club μέσα στην εντός των τειχών Λευκωσία, δημιουργώντας φοβερή ηχορύπανση, χαιρετίστηκε από τη δήμαρχο ως μια θετική εξέλιξη [16], ενώ παράλληλα προωθήθηκε από την κυβέρνηση η επέκταση και η ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας στη παλιά πόλη [17].
Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που αναπτύχθηκε τότε ο ηθικός πανικός σχετικά με την νεολαία που σύχναζε στη πλατεία Φανερωμένης, με την δήμαρχο της πόλης να δηλώνει πως «η εντός των τειχών Λευκωσία βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο με μεγάλη προοπτική, γι' αυτό και το θέμα της ασφάλειας είναι καίριο» και πως η «παλιά Λευκωσία βρίσκεται στη ζυγαριά και θα εξαρτηθεί πού θα βαρύνει» [18]. «Η κυρία Μαύρου», όπως έγραφαν το 2009 οι Φάλιες, μια από τις διάφορες ομάδες του εξωκοινοβουλευτικού χώρου που δραστηριοποιούνταν στην παλιά πόλη, «παραδόθηκε οριστικά στα συμφέροντα τα οποία βλέπουν την εντός των τειχών πόλη ως χώρο προς εκμετάλλευση [και] για να μπορέσουν να πετύχουν μεγιστοποίηση των αυριανών κερδών τους, θέλουν να μετατρέψουν την εντός των τειχών πόλη σε μια τεράστια βιτρίνα των επενδύσεων τους» [19]. Αξίζει να αναφέρουμε εδώ πως οι δημοτικοί σύμβουλοι του ΑΚΕΛ ψηφίσαν φέτος υπέρ του κλεισίματος του σχολείου Φανερωμένης, στο οποίο φοιτούν κυρίως παιδιά μεταναστών, συνεισφέροντας περαιτέρω στην διαδικασία εκτοπισμού του μεταναστευτικού πληθυσμού από την εντός των τειχών Λευκωσία [20].
4. Η ‘Υπεύθυνη’ Στάση στο Κυπριακό
Όπως είναι ευρέως γνωστό, το ΑΚΕΛ ήταν ενωτικό κόμμα από την ίδρυση του, ανατρέποντας την αρχική θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (Κ.Κ.Κ.) υπέρ της ανεξαρτησίας του νησιού [21]. Με την αποτυχία της Διασκεπτικής στα τέλη της δεκαετίας του ‘40 άλλαξε την τότε γραμμή του από αυτοκυβέρνηση-ένωση σε αυτοδιάθεση-ένωση, γραμμή που μέχρι τότε υποστήριζε η Δεξιά, ενώ μετέπειτα διέγραψε υποστηρικτές της προηγούμενης γραμμής, με τις πιο γνωστές διαγραφές να παραμένουν αυτές του Αδάμου Αδάμαντου και του Πλουτή Σέρβα [22]. Πρωτοστάτησε στην διεξαγωγή του ενωτικού δημοψηφίσματος το 1950 (το οποίο καπηλεύτηκε η Εκκλησία για να απομονώσει την Αριστερά) και παρέμεινε ενωτικό κόμμα επίσημα μέχρι και το 1967. Μετά τις προεδρικές εκλογές του 1959 το ΑΚΕΛ υποστήριξε συστηματικά τον Μακάριο μέχρι και τον θάνατο του, από την πολιτική της συνταγματικής μεταρρύθμισης και την επιβολή των 13 σημείων [23], μέχρι τη βίαιη επιβολή της Ελληνοκυπριακής κοινότητας πάνω στην Τουρκοκυπριακή και την αναίρεση του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους, αφομοιώνοντας την επίσημη γραμμή της Ελληνοκυπριακής ηγεσίας [24].
Μετά το 1974 τάχθηκε εναντίον του Άγγλο-Αμερικανό-Καναδικού Σχεδίου λύσης το 1978, απόφαση η οποία μέχρι σήμερα προσπαθεί να δικαιολογηθεί [25], αφού προνοούσε προσπάθεια επιστροφής των Βαρωσιών υπό την διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών παράλληλα με την έναρξη διαπραγματεύσεων. Με τη νέα διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού να τρέχει μετά το 2000, το ΑΚΕΛ υποστήριξε τον Τάσο Παπαδόπουλο στις προεδρικές εκλογές του 2003, με τον τότε Γενικό Γραμματέα Δημήτρη Χριστόφια να δηλώνει σε ομιλία του κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας πως «Είμαστε εδώ, με υψωμένη την γροθιά, για να δώσουμε στις 16 του Φεβράρη, μια, να σπάσει ο κόσμος ο γυάλινος, ο κόσμος των παλινδρομήσεων, ο κόσμος των υποχωρήσεων στο Κυπριακό» [26]. Με την πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων να τάσσονται εναντίων του Σχεδίου Ανάν το 2004, το ΑΚΕΛ τοποθετείται υπέρ του ΟΧΙ, με την δικαιολογία ότι δεν έχουν δοθεί επιπρόσθετες εγγυήσεις για την ασφάλεια εφαρμογής της λύσης [27]. Για το συγκεκριμένο θέμα προωθήθηκε ψήφισμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο καταψηφίστηκε με βέτο από την Ρωσία, μετά από παρέμβαση της κυβέρνησης Παπαδόπουλου [28, 29]. Έτσι και αλλιώς για το ΑΚΕΛ το Κυπριακό «είναι πρωτίστως πρόβλημα διεθνές, πρόβλημα εισβολής, κατοχής, παράνομου εποικισμού, εθνικού ξεκαθαρίσματος και ξένων επεμβάσεων» [65]. Ήταν φυσικά και η δαιμονοποίηση του σχεδίου Ανάν από τον Χριστόφια μετά την εκλογή του, σκοτώνοντας το σαν βάση για διαπραγμάτευσή [64], καθώς και η άρνηση του να υπογράψει ενδιάμεση συμφωνία που να κλειδώνει τις συγκλήσεις Χριστόφια-Ταλάτ [62, 63]. Αυτά για την διαχρονικά υπεύθυνη στάση του ΑΚΕΛ στο Κυπριακό.
5. Ανέκαθεν Εχθρός του Ελληνοκυπριακού Αντι-Μιλιταριστικού Κινήματος
Το ΑΚΕΛ τάχθηκε διαχρονικά κατά της ‘φυγοστρατίας’, υπέρ της υποχρεωτικής στράτευσης και κατ’ επέκταση εναντίον του αντιμιλιταριστικού κινήματος στην Ελληνοκυπριακή πλευρά. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά - από την ψήφιση νόμου για ειδική υποχρεωτική άοπλη στρατιωτική εναλλακτική θητεία των Ι-5 διάρκειας 32 μηνών το 2011 (κόλλησε σε νομικά θέματα) [30], μέχρι την υποχρεωτική επανεξέταση των Ι-5 μια φορά τον χρόνο που ξεκίνησε το 2011 και την υποστήριξη της εκδικητικά μεγαλύτερης εναλλακτικής θητείας για τους αντιρρησίες συνείδησης [31]. Έτσι και αλλιώς η «φυγοστρατία είναι δειλία και ντροπή» μας είπε ο τότε Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Χριστόφια, Δημήτρης Ηλιάδης [32].
Να προσθέσουμε εδώ πως το 2019 το ΑΚΕΛ υπερψήφισε νόμο που απαγορεύει την έκδοση δελτίου υγείας “σε αθλούμενο στρατεύσιμο ο οποίος έχει κληθεί και καταταχθεί στην Εθνική Φρουρά δυνάμει των διατάξεων του περί Εθνικής Φρουράς Νόμου και απολύθηκε προσωρινά από την Εθνική Φρουρά είτε ως ακατάλληλος για στράτευση (Ι/5) είτε λόγω χορηγηθείσας σε αυτόν αναβολής εκπλήρωσης της υποχρέωσής του για στρατιωτική υπηρεσία, λόγω νοσήματος ή πάθησης που σχετίζεται με την ψυχική υγεία” [33]. Με παρέμβαση βουλευτή του ΑΚΕΛ μειώθηκε επίσης ο χρόνος επανεξέτασης των αθλητών από τα 3 στα 2 χρόνια. Αυτό δεν έχει εμποδίσει φυσικά το ΑΚΕΛ από το να βγάζει ανακοινώσεις αλληλεγγύης όταν καταπιέζονται Τουρκοκύπριοι αντιρρησίες συνείδησης [34] - η υποκρισία είναι έτσι και αλλιώς σύνηθες φαινόμενο στο ΑΚΕΛ, όπως ανάφερε χαρακτηριστικά φίλος πιο παλιά σε δικό του κείμενο [35].
6. Η Βίαιη Καταστολή του Κινήματος Occupy Buffer Zone και το Ξέπλυμα της Χαραυγής
Στις 6 Απριλίου του 2012, επί προεδρίας Δημήτρη Χριστόφια, ένοπλες αστυνομικές δυνάμεις εκκένωσαν βίαια την κατάληψη του κινήματος Occupy Buffer Zone που στεγαζόταν ανάμεσα στα δύο οδοφράγματα της οδού Λήδρας στην παλιά πόλη της Λευκωσίας, συλλαμβάνοντας και κτυπώντας ακτιβιστές, καθώς και άλλα άτομα που βρίσκονταν στο χώρο [36]. Στις 8 Απριλίου η εφημερίδα του ΑΚΕΛ, η Χαραυγή, παρουσίασε τα γεγονότα περιεκτικά, υιοθετώντας την γραμμή της αστυνομίας [37], ενώ στις 9 Απριλίου εκδόθηκε μικροπολιτικό σχόλιο το οποίο χαιρετούσε την εκκένωση, σχολιάζοντας πως «Αξίζουν συγχαρητήρια στην Αστυνομία που έδρασε άμεσα και αποτελεσματικά και κυρίως αναίμακτα, απομακρύνοντας από το κτίριο που κατέλαβαν, στο κέντρο της Λευκωσίας, εκείνους του νέους -ευτυχώς λίγους- και το οποίο μετέτρεψαν σε στέκι για χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Φυσικά, οι νέοι που συμμετείχαν σε αυτή την κατάληψη έδωσαν άλλη εκδοχή, τονίζοντας πως με τον τρόπο τους εξυπηρετούσαν την επαναπροσέγγιση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η επαναπροσέγγιση όμως δεν μπορεί να γίνει με την κατάληψη και καταστροφή ξένων περιουσιών» [38]. Το λάσπωμα του κινήματος συνεχίστηκε σε απάντηση της Χαραυγής προς το κείμενο αντίδρασης-παρέμβασης του κοινωνιολόγου Νίκου Τριμικλινιώτη [39].
7. Η Αντιδημοκρατική Αλλαγή του Εκλογικού Μέτρου για τις Βουλευτικές Εκλογές
Λίγους μήνες πριν τις βουλευτικές εκλογές του 2016, το ΑΚΕΛ, σε συνεννόηση με το ΔΗΣΥ, αύξησαν το εκλογικό μέτρο των βουλευτικών εκλογών από 1.8%, που αντιστοιχούσε αναλογικά σε μία βουλευτική έδρα, σε 3.6% [40], κάνοντας έτσι δυσκολότερη την εκλογή εναλλακτικών εκλογικών συνδυασμών στη βουλή, μια κίνηση που δικαιολογήθηκε τότε ανεπίσημα ως στρατηγική μπλοκαρίσματος του ΕΛΑΜ (φοβερή επιτυχία). Από τότε η αντιδημοκρατική αλλαγή του εκλογικού μέτρου λειτουργεί ως πέπλο προστασίας των καθεστωτικών κομμάτων, μπλοκάροντας εναλλακτικές επιλογές από όλους τους ιδεολογικούς χώρους, αχρηστεύοντας ψήφους πολιτών. Και ας κλαίνε κάποιοι τώρα για την αποτυχία της Αλλαγής Γενιάς της Θεολόγου να εκλεγεί μέσα στη νέα βουλή με 2% της ψήφου.
8. ΑΚΕΛ, Λιτότητα και Μνημονιακή Πολιτική
Η εισαγωγή μέτρων λιτότητας στην Κύπρο ξεκίνησε το 2011, με την κυβέρνηση Χριστόφια να επιβάλει μια σειρά από μέτρα λιτότητας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα [61]. Με την Κυπριακή οικονομία να βρίσκεται στα όρια κατάρρευσης το 2012, η κυβέρνηση Χριστόφια καταλήγει να κάνει αίτηση στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [41], οδηγώντας την Κύπρο σε τροχιά μνημονιακής οικονομικής πολιτικής. Η κυβέρνηση παρ’ όλα αυτά αρνήθηκε να υπογράψει το μνημόνιο, χωρίς όμως να έχει καμία ουσιαστική εναλλακτική πρόταση, αφού η Κυπριακή Δημοκρατία είχε αποκλειστεί από τις διεθνής αγορές - αντί για κάποια εναλλακτική, η κυβέρνηση ακολούθησε μια πολιτική ροκανίσματος του χρόνου, προσπαθώντας να εξασφαλίσει δάνειο από τρίτη χώρα, με αντάλλαγμα μελλοντικά κέρδη από το φυσικό αέριο (κάτι που δεν επιτεύχθηκε ποτέ) [42], παρατείνοντας το βάρος της απόφασης στην επόμενη κυβέρνηση. Η υποψηφιότητα Σταύρου Μαλά από το ΑΚΕΛ στις προεδρικές του ‘13 χαρακτηρίστηκε από την πολιτική του λιγότερο επώδυνου μνημονίου, ή όπως ανάφερε τότε ο Στάυρος Μαλάς, έπρεπε η επόμενη κυβέρνηση να πάρει το «καλύτερο δυνατό μνημόνιο» [43]. Σε δηλώσεις του το ‘17 ο Σταύρος Μαλάς ανάφερε πως σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Νίκο Αναστασιάδη μετά τις προεδρικές εκλογές του ‘13, του είπε: «προχωρήστε άμεσα κ. πρόεδρε να υπογράψεις το μνημόνιο το οποίο έχεις ενώπιον σου» [44]. Αυτά για το αντί-μνημονιακό ΑΚΕΛικό μέτωπο.
Και αφού κανένας δεν ενδιαφέρεται να το γράψει δημόσια, ας καταγραφεί τουλάχιστον εδώ πως η καταψήφιση του πρώτου μνημονίου από την βουλή έγινε μετά από παρότρυνση και σε συνεννόηση με τον Νίκο Αναστασιάδη, με τον οποίο η αντιπολίτευση (συμπεριλαμβανομένου του ΑΚΕΛ) συνεργαζόταν για την αποφυγή υπογραφείς μνημονίου, μέσω της εφαρμογής εναλλακτικού σχεδίου χρηματοδότησης των τραπεζών που συμπεριλάμβανε την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω της απαλλοτρίωσης των ταμείων προνοίας των εργαζομένων [45]. Η συμπερίληψη αυτών των γεγονότων στο βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη 'Η Συμμορία' ίσως δώσει μια απάντηση σε όσους απορούν ακόμα γιατί το συγκεκριμένο βιβλίο θάφτηκε τόσο από την κυβέρνηση, όσο και από την αντιπολίτευση. Επίσης αξίζει να αναφέρουμε, έστω και για σκοπούς καταγραφής, ότι το υποτιθέμενο αριστερό κόμμα της Κύπρου πρότεινε αρχικά τον Μάικ Σπανό, ανώτατο στέλεχος της Coca Cola Τουρκίας και υποστηρικτή των ιδιωτικοποιήσεων και της τρόικας, για υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του ‘17 [46]. Μετά από αντιδράσεις προτάθηκε τελικά ξανά η υποψηφιότητα Σταύρου Μαλά, έτσι για να μας θυμίσει ο κ. Μαλάς ξανά τις θέσεις του για το μνημόνιο.
9. Πανδημία; Ας Κάμει ότι Θέλει η Κυβέρνηση Αναστασιάδη
Η έλλειψη ουσιαστικής αντιπολίτευσης σε σχέση με τη διαχείριση της πανδημίας, καθώς και η εκμετάλλευση της πανδημίας από την κυβέρνηση Αναστασιάδη έχουν καταγραφεί σε δύο κείμενα σε αυτό το blog [47, 48]. Θα αναφέρουμε εδώ απλώς τα αυτονόητα - εργαλειοποιώντας έναν απαρχαιωμένο αποικιακό νόμο, η κυβέρνηση Αναστασιάδη αποφάσισε να διοικήσει την χώρα μέσω υπουργικών διαταγμάτων, των οποίων τόσο η συνταγματικότητα όσο και η νομική ισχύ έχουν αμφισβητηθεί συστηματικά από τον Δικηγορικό Σύνδεσμο, μια σειρά από σοβαρούς δικηγόρους καθώς και από την Διεθνής Αμνηστία, με υποθέσεις να φτάνουν πλέον στα δικαστήρια. Μέσω των διαταγμάτων η κυβέρνηση έχει καταφέρει μέχρι τώρα να κλείσει τα οδοφράγματα, να μετατρέψει κέντρα φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, να επιβάλλει curfew καθώς και το σύστημα sms, να απαγορεύσει τις διαδηλώσεις και να συλλάβει πολίτες για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [47, 48, 49]. Η αντιπολίτευση στην ολότητα της άφησε την κυβέρνηση Αναστασιάδη να διαχειριστεί την πανδημία ανεξέλεγκτα, με τη βουλή να παραιτείται από τον ρυθμιστικό της ρόλο, που είναι να κρατά την εκτελεστική εξουσία υπόλογη.
Τον Νοέμβριο του ‘20, η τότε ανεξάρτητη βουλευτής Άννα Θεολόγου προώθησε στην βουλή αλλαγή του Περί Λοιμοκαθάρσεως Νόμου, η οποία θα μετέφερε την εξουσία έκδοσης διαταγμάτων στη βουλή, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις ανεξέλεγκτες εξουσίες της εκτελεστικής εξουσίας, κάνοντας έτσι την κυβέρνηση υπόλογη στη βουλή και ενσωματώνοντας κάποιο επίπεδο διαφάνειας σε σχέση με τις αποφάσεις. Αν περνούσε, η αλλαγή του νόμου θα έδινε πλέον την εξουσία στη βουλή να αναιρέσει διατάγματα, με την δυνατότητα ανατροπής των πιο αυταρχικών αποφάσεων που σχετίζονται με την διαχείριση της πανδημίας (κλείσιμο οδοφραγμάτων, δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης, απαγόρευση διαδηλώσεων, curfew κτλ). Τα κόμματα της βουλής (με το ΑΚΕΛ συμπεριλαμβανόμενου) δεν αφήσαν το νομοσχέδιο να πάει στην ολομέλεια με την διαδικασία του κατεπείγοντος, ρίχνοντας το μέσα στις επιτροπές της βουλής, μπλοκάροντας έτσι την ψήφιση του που την ολομέλεια, με το νομοσχέδιο να καταδικάζεται σε αιώνια αναμονή. Τόσους μήνες μετά, το νομοσχέδιο ακόμα κάθεται σε κάποιο κουτί κάποιας επιτροπής, ενώ η κυβέρνηση συνεχίζει ανενόχλητη να κάνει ότι θέλει με βάση τον Περί Λοιμοκαθάρσεως Νόμο. Εναλλακτική πρόταση τροποποίησης του νόμου δεν εμφανίστηκε φυσικά ποτέ από το ΑΚΕΛ. Μετά την βίαιη καταστολή της πρώτης πορείας ‘Ως Δαμέ’ τον Φλεβάρη του ‘21, το ΑΚΕΛ, όπως και τα πλείστα πολιτικά κόμματα, αναγκάστηκε να τοποθετηθεί έντονα κατά της απαγόρευσης διαδηλώσεων. Και ενώ οι διαδηλώσεις ακόμα απαγορεύονται με βάση τα διατάγματα του Υπουργείου Υγείας, το ΑΚΕΛ σταμάτησε εδώ και μήνες κάθε αναφορά στην απαγόρευση διαδηλώσεων, με τους τόνους σιγά σιγά να πέφτουν μετά την συνάντηση του Άντρου Κυπριανού με τον Νίκο Αναστασιάδη στις 18 Φλεβάρη του ‘21 [50].
10. Bonus: Ακόμη Μερικά Ξεχασμένα Γεγονότα
Θυμάται άραγε κανείς ότι το ΑΚΕΛ υπερψήφισε, μαζί με τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κόμματα, νόμο που καθιστά παράνομη την «έκδοση, εισαγωγή, κυκλοφορία ή διάθεση στη Δημοκρατία χαρτών, βιβλίων ή άλλων εγγράφων, συμβατικά ή ψηφιακά αποτυπωμένων, στα οποία περιέχονται αλλοιωμένα γεωγραφικά ονόματα ή τοπωνύμια», μετατρέποντας σε μια μέρα δίγλωσσους χάρτες της Κύπρου, βιβλία λογοτεχνίας, ποίησης και κοινωνικής έρευνας, καθώς και σχεδόν όλα τα μοντέρνα Τουρκοκυπριακά συγγράμματα παράνομα [54]; Ήταν φυσικά και η εναντίωση του Σταύρου Μαλά το 2013 στη νομιμοποίηση των αμβλώσεων και του σύμφωνου συμβίωσης [55]. Εντάξει, ξεχάστηκε ήδη η παρουσία του υποψήφιου δήμαρχου Αγλαντζιάς (υποστηριζόμενου από το ΑΚΕΛ και το ΔΗΚΟ) Κώστα Κόρτα σε διαμαρτυρία κατά της δημιουργίας κέντρου φιλοξενίας ευάλωτων αιτητών άσυλου, πλάι πλάι με ελαμίτες και άλλους ακροδεξιούς το 2020 [56]. Διαχώρισε τη θέση του το ΑΚΕΛ τότε άρα όλα καλά, σιγά μην ανακαλέσει και την υποστήριξη [57].
Κάποιοι ίσως ακόμα να θυμούνται πως ήταν η κυβέρνηση Χριστόφια που άρχισε τη συμμαχία με το Ισραήλ, με βάση την ΑΟΖ (τελικά η Γάζα έχει ΑΟΖ;) [58] και πως απαγόρευσε σε Ευρωπαίους και Κυπρίους πολίτες από το να αποπλεύσουν με ιδιωτικά μέσα από την Κύπρο για να ενωθούν με τη Freedom Flottila, που προσπαθούσε να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια στη λωρίδα της Γάζας κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2010 [59]. Εντάξει, στα εργασιακά το ΑΚΕΛ ήταν τουλάχιστον πάντα δίκαιο - απλά κατάργησε το δικαίωμα στην απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας το 2012 [60].
Υστερόγραφο: Τελικά μπορεί να γραφτεί ολόκληρο κριτικό κείμενο για το ΑΚΕΛ χωρίς να αναφερθεί ούτε και μία φορά η λέξη 'Μαρί'. Ποιος να το φανταζόταν!
Delirium
 |
| 'Είμαστεν Ούλλοι Μετανάστριες'. Πανό της Αυτόνομης Δράσης Αντιεξουσιαστών στην πορεία πολιτών κατά της επιχείρησης "σκούπα" στην εντός των τειχών Λευκωσία, 04/10/09. |
Πηγές
Τα links έχουν διασωθεί στο wayback machine και στο archive.is.
[1] Παναγιώτης Σολωμός, Το ΑΚΕΛ, τα σκάνδαλα και η επίθεση του κεφαλαίου, 26/10/13. https://nedacy.wordpress.com/2013/10/26/to-akel-ta-skandala-kai-i-epithesi-tou-kefalaiou/
[2] bankwars.gr, ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΔΡΟΜΟΛΑΞΙΑΣ – ΚΥΠΡΟΣ: Σε δίκη δύο στελέχη του ΑΚΕΛ και ο τέως πρόεδρος της ΑΤΗΚ, 15/01/14. https://www.bankwars.gr/ΣΚΑΝΔΑΛΟ-ΔΡΟΜΟΛΑΞΙΑΣ-ΚΥΠΡΟΣ-Σε-δίκη-δ/
[3] Stockwatch, Διαδρομή χρημάτων για ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, 27/01/16. https://www.stockwatch.com.cy/el/article/politika/diadromi-hrimaton-gia-disy-kai-akel
[4] 24h.com.cy, Οι διαταγές Σιακόλα, το σκόντο του κ. Χριστόφια και τα “τσέκια”, 05/12/13. https://24h.com.cy/2013/12/oi-diatages-siakola-to-skonto-tou-k-xristofia-kai-ta-tsekia/
[5] Επιχειρηματική Online, Κατατέθηκε ο θεμέλιος λίθος του Limni Bay Resort, 11/02/13. https://epihirimatiki.com/epikairotita/etairika-nea/κατατέθηκε-ο-θεμέλιος-λίθος-του-limni-bay-resort/
[6] Omegalive, Το e-mail του ΑΚΕΛ, 27/05/21. https://omegalive.com.cy/blogs/2021/05/27/το-e-mail-του-ακελ/
[7] Sigmalive, Επιστρέφει 17.000 ευρώ στο κράτος ο Άκης Παπασάββας, 28/10/10. https://www.sigmalive.com/archive/news/local/320467
[8] Φιλελεύθερος, «Εδώ είναι Κύπρος, όλα γίνονται!» - Βίντεο-βόμβα Al Jazeera, 13/10/20. https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/1037593
[9] Φιλελεύθερος, Έκαναν πλάτες στις αναπτύξεις Τζιοβάνη, 23/04/21. https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/1175302/ekanan-plates-stis-anaptyxeis-tziobani
[10] Sigmalive, Αρχηγός Αστυνομίας - Εντός των τειχών Λευκωσία, 16/09/09. https://www.sigmalive.com/archive/news/local/192822
[11] Καθημερινή, Αντιδράσεις για επιχείρηση της αστυνομίας εναντίον αλλοδαπών, 26/09/09. https://m.kathimerini.com.cy/gr/kypros/6420/?ctype=ar
[12] Sigmalive, Πεζοί αστυνομικοί στη Λήδρας - Ονασαγόρου, 15/09/09. https://www.sigmalive.com/archive/news/local/192342
[13] Ανώνυμο, Φασισμός, Ξενοφοβία, Εκμετάλλευση και Ρατσιστική Βία στην Κύπρο - 7η Έκδοση, Μάρτης 2020. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:magazines:antifaarchive:no_7
[14] Sigmalive, Η Ε. Μαύρου υπέγραψε τα συμβόλαια για ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας, 22/12/11. https://www.sigmalive.com/archive/news/local/449873
[15] Καθημερινή, Σε δύο χρόνια το νέο Δημαρχείο Λευκωσίας, 05/05/11. https://www.kathimerini.com.cy/gr/44866/?ctype=ar
[16] Delirium, Η Εμπορευματοποίηση της Εντός των Τειχών Λευκωσίας, 11/10/16. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:digital:agkarra:old_city_consumerism
[17] Stockwatch, €29 εκ. για λίφτιγκ παλιάς Λευκωσίας, 26/05/10. https://www.stockwatch.com.cy/el/article/ktimatagorakataskeyes/eu29-ek-gia-liftigk-palias-leykosias
[18] Sigmalive, Σήμα κινδύνου για Φανερωμένη!, 23/04/10. https://www.sigmalive.com/archive/simerini/news/social/260000
[19] Φάλιες, Η "Αριστερή" μας Δήμαρχος και το Όραμα της για την Λευκωσία, Σεπτέμβρης 2009. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:leaflets:falies:falies_aristeridimarxos
[20] Aftodioikisi, Ψήφισε το Δημοτικό Συμβούλιο Λευκωσίας για την Αρχιτεκτονική Σχολή στη Φανερωμένη, 02/04/21. https://www.aftodioikisi.com.cy/ψήφισε-το-δημοτικό-συμβούλιο-λευκωσί/
[21] Katsourides, Yiannos 2014, The National Question in Cyprus and the Cypriot Communist Left in the Era of British Colonialism (1922–59), σελίδα 481.
[22] Alecou, Alexios 2016, Communism and Nationalism in Postwar Cyprus, 1945-1955: Politics and Ideologies Under British Rule. London: Palgrave Macmillan, σελίδα 28.
[23] Θρασυβούλου, Μάριος 2019, «Για την υπεράσπιση της πατρίδας»: ΑΚΕΛ και κυπριακό ζήτημα 1960-1964. Λεμεσός: Κύταρρο, σελίδες 90-91.
[24] Θρασυβούλου, Μάριος 2019, «Για την υπεράσπιση της πατρίδας»: ΑΚΕΛ και κυπριακό ζήτημα 1960-1964. Λεμεσός: Κύταρρο, σελίδα 167.
[25] Dialogos, Το αμερικανοβρετανοκαναδικό πλαίσιο λύσης του 1978, 25/08/19. https://dialogos.com.cy/to-amerikanovretanokanadiko-plaisio-lysis-toy-1978/
[26] Ντοκιμαντέρ 'Το Δηλητήριο' του Μακάριου Δρουσιώτη, 2008, 1:56, https://www.youtube.com/watch?v=ejwBA1xeYz8
[27] Ριζοσπάστης, Το ΑΚΕΛ ψηφίζει ΟΧΙ, 23/04/04. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=2286977
[28] Ντοκιμαντέρ 'Το Δηλητήριο' του Μακάριου Δρουσιώτη, 2008, 47:10, https://www.youtube.com/watch?v=ejwBA1xeYz8
[29] Alpha News, Συνέντευξη Παντελή Κούρου, 2017, 4:20-4:58, https://www.youtube.com/watch?v=4TAwXmQujlY
[30] Sigmalive, Επαναστατική αλλαγή στην Εθνική Φρουρά Ψηφίστηκε ομόφωνα η ενοποιημένη νομοθεσία, 11/02/11. https://www.sigmalive.com/archive/simerini/news/local/354138
[31] lawnet.gr, Κύπρος: Ψηφίστηκε ο νόμος για την εναλλακτική θητεία, 16/07/07. https://lawnet.gr/law-news/diethni/kupros-cifistike-o-nomos-gia-tin-enallaktiki-8iteia/amp/
[32] 24h.com.cy, «Η φυγοστρατία είναι δειλία και ντροπή», 01/07/12. https://24h.com.cy/2012/07/i-fygostratia-ine-dilia-ke-ntropi/
[33] Καθημερινή, Νέο νόμο κατά της φυγοστρατίας ψήφισε η Βουλή, 28/06/19. https://m.kathimerini.com.cy/gr/-1/neo-nomo-kata-tis-fygostratias-psifise-i-boyli
[34] Voice of the Island, Το ΑΚΕΛ καταδικάζει τη φυλάκιση του αντιρρησία συνείδησης Χαλίλ Καραπασιάογλου, Χωρίς Ημερομηνία. https://voiceoftheisland.com.cy/72347/
[35] meidei, Ο Αντιμιλιταρισμός και η υποκρισία της ελληνοκυπριακής Αριστεράς, 21/04/14. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:digital:3533:antimilitarism
[36] Occupy Buffer Zone, Press Release, Απρίλης 2012. https://movementsarchive.org/doku.php?id=en:leaflets:obz:obz_eviction_pressrelease
[37] Χαραυγή, Αστυνομική επιχείρηση σε οικία στη Λήδρας, 08/04/12, σελίδα 16. https://ia801402.us.archive.org/34/items/haravgi_8april/haravgi_8april.pdf
[38] Χαραυγή, Η επαναπροσέγγιση δεν γίνεται με την κατάληψη ξένων περιουσιών, 09/04/12, σελίδα 4. https://ia601503.us.archive.org/13/items/0904121308-parapolitiko/0904121308%20parapolitiko.pdf
[39] The Trim, Απάντηση του Χρ. Μ.: "Πώς δικαιολογούν οι επικριτές της Αστυνομίας τη συμβίωση ανήλικων κοριτσιών με ενήλικες ή και μεσήλικες στο κοινόβιο; Το κράτος και η πολιτεία δεν οφείλουν μήπως να προστατεύουν τα ανήλικα άτομα;" 20/04/12. http://thetrim1.blogspot.com/2012/04/blog-post_20.html
[40] Stockwatch, Στο 3,6% το εκλογικό μέτρο, 26/11/15. https://www.stockwatch.com.cy/el/article/voyli/sto-36-eklogiko-metro
[41] Καθημερινή (GR), Προσφυγή της Κύπρου στο Μηχανισμό Στήριξης, 26/06/12. https://www.kathimerini.gr/economy/international/5555/prosfygi-tis-kyproy-sto-michanismo-stirixis/
[42] Μακάριος Δρουσιώτης, Η τρόικα απέρριψε όλες τις κόκκινες γραμμές, 27/10/12. http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=6084&-V=articles
[43] Stockwatch, Το καλύτερο δυνατό μνημόνιο, 31/01/13. https://www.stockwatch.com.cy/el/article/oikonomia/kalytero-dynato-mnimonio
[44] Αγκάρρα, Σταύρος Μαλάς: «Το μνημόνιο ήταν μονόδρομος», 31/10/17. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:digital:agkarra:malas_mnimonio
[45] Δρουσίωτης, Μακάριος 2021, Η Συμμορία: Το Διεφθαρμένο Σύστημα Εξουσίας στην Κύπρο (Δέυτερη Έκδοση), σελ. 66.
[46] Αγκάρρα, Η εργατική τάξη θα εκπροσωπηθεί από τον εργοδότη της; 10/06/17. https://movementsarchive.org/doku.php?id=el:digital:agkarra:spanos
[47] Delirium, Για μια Κοινωνία που Συνεχώς Εκφασίζεται: Η Εκμετάλλευση της Πανδημίας από την Κυπριακή Δημοκρατία, 21/11/20. https://cyfootnotes.blogspot.com/2020/11/blog-post_21.html
[48] Delirium, The Exploitation of the Pandemic by the Republic of Cyprus: An Update, 04/02/21. https://cyfootnotes.blogspot.com/2021/02/the-exploitation-of-pandemic-by.html
[49] Dialogos, Α. Κυπριανού: Κάποιοι γνώριζαν για την ύπαρξη ανήλικων στο “Πουρνάρα”, 23/06/20. https://dialogos.com.cy/a-kyprianoy-kapoioi-gnorizan-gia-tin-yparxi-anilikon-sto-quot-poyrnara-quot/
[50] Πολίτης, Πήγε στο προεδρικό για παύση Γιολίτη και έφυγε με υπόσχεση για σύσκεψη αρχηγών, ο Άντρος Κυπριανού – Συνάντηση με Αναστασιάδη, 18/02/21. https://politis.com.cy/politis-news/kypros/koinonikes-kai-politikes-draseis-zitise-apo-ton-proedro-anastasiadi-o-antros-kyprianoy/
[51] Sigmalive, Αναταραχή από απελάσεις Κούρδων στη Συρία, 12/10/10. https://www.sigmalive.com/archive/simerini/news/local/314623
[52] Protothema, Απέλαση Παλαιστινίων στην Κύπρο, 16/02/11. https://www.protothema.gr/greece/article/106433/apelash-palaistinion-sthn-kypro/AMP/
[53] Τα Νέα, Λάρνακα: Επεισόδια μεταξύ Παλαιστινίων και αστυνομίας, 10/02/11. https://www.tanea.gr/2011/02/10/greece/larnaka-epeisodia-metaksy-palaistiniwn-kai-astynomias
[54] Καθημερινή, Ποινικό αδίκημα η αλλοίωση γεωγραφικών ονομάτων ή τοπωνυμίων, 04/07/13. https://m.kathimerini.com.cy/gr/kypros/139301/?ctype=ar
[55] Πολίτης, Το πρόβλημα είναι ο Σταύρος Μαλάς, 18/09/17. https://politis.com.cy/apopseis/non-serviam/to-provlima-einai-o-stayros-malas/
[56] ΚΙΣΑ, Απαράδεκτη υπαναχώρηση κράτους και κομμάτων υπό την πίεση ακροδεξιών και ρατσιστικών στοιχείων, 24/07/20. https://kisa.org.cy/aparadekti-ipanahorisi-kratous-kai-kommaton-ypo-tin-piesi-akrodexion-stoihoion/
[57] Πολίτης, Μόνο η Έφη Ξάνθου στηρίζει κέντρο ασυνόδευτων αιτητών ασύλου στο Παλλάδιο στην Αγλαντζιά, 24/07/20. https://politis.com.cy/politis-news/kypros/mono-i-efi-xanthoy-stirizei-kentro-asynodeyton-aititon-asyloy-sto-palladio-stin-aglantzia/
[58] Stockwatch, Χριστόφιας: Στρατηγικός εταίρος το Ισραήλ, 15/03/11. https://www.stockwatch.com.cy/el/article/oikonomia/hristofias-stratigikos-etairos-israil
[59] Πρωτοβουλία Ένα Καράβι για τη Γάζα, Ο Ρόλος της Κυπριακής Κυβέρνησης, 29/05/10. https://ia801901.us.archive.org/4/items/anon_mayday_bicommunal/anon_gaza_29.5.10.pdf
[60] Καθημερινή, Οι λεπτομέριες του Νόμου ρύθμισης απεργιών ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, 08/03/12. https://www.kathimerini.com.cy/gr/kypros/80854/?ctype=ar
[61] Φιλελεύθερος, Το κουτσούρεμα των μισθών άρχισε το 2011, 07/04/19. https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/682678
[62] Καθημερινή, Αποκλείει την ενδιάμεση συμφωνία ο Πρόεδρος Χριστόφιας, 30/10/09. https://www.kathimerini.com.cy/gr/politiki/12046/?ctype=ar
[63] naftemporiki.gr, Μ.Κυπριανού: Καταγραφή γεγονότων η κοινή δήλωση Χριστόφια - Ταλάτ, 31/03/10. https://www.naftemporiki.gr/story/297766/mkuprianou-katagrafi-gegonoton-i-koini-dilosi-xristofia-talat
[64] Καθημερινή, Ταλάτ: «Δεν είναι έτοιμος για λύση ο Χριστόφιας», 17/10/10. https://m.kathimerini.com.cy/gr/29748/?ctype=ar
[65] ΑΚΕΛ, Κυπριακό, Χωρίς Ημερομηνία. https://akel.org.cy/thematikes-proteraiotites/κυπριακό/
Comments
Post a Comment